Als het eenmaal gaat kriebelen, als het al dan niet stoute plannetje in je hoofd heeft postgevat, het idee dat je heel misschien wel eens een nieuw leven in het buitenland zou kunnen gaan beginnen, als fantasiebeelden van zon, rust en ruimte je het hoofd op hol doen slaan, wat dan? Hoe pak je het aan, hoe maak je het concreet? Programma’s als ‘Ik Vertrek’ geven wel een indruk hoe anderen te werk zijn gegaan, maar te vaak zijn het de rampverhalen van totaal onvoorbereide naïevelingen. Zo wil je zelf natuurlijk niet van start gaan. Maar hoe dan wel?
Ons verhaal is misschien een voorbeeld van hoe het iets planmatiger kan. Maar maak je geen illusies, onverwachte gebeurtenissen zullen er altijd zijn, onvoorziene tegenslagen, financiële tegenvallers, uitlopende planningen, mislukkende afspraken. Je kunt nu eenmaal niet alles voorzien in zo’n complex proces als emigratie nu eenmaal is. Ben je iemand die absoluut niet tegen dergelijke verrassingen kan en raak je bij het minste of geringste in paniek, of denk je dat je relatie (emigreren doe je vrijwel altijd met zijn tweeën, of meer) niet bestand is tegen tegenslag: begin er niet aan! Ben je iets stressbestendiger en avontuurlijker aangelegd, dan is het misschien wel iets voor jou.
Enige voorbereiding is onmisbaar. Wij hadden een gelukkige aanleiding, die ons een duwtje in de rug gaf: voor mijn studie (als late instromer) wilde ik een half jaar stage gaan lopen aan een buitenlandse universiteit. Ik had al besloten, om allerlei redenen, dat ik naar Italië wilde. In het eerste jaar van mijn studie had ik de grammatica van deze mooie taal al uitgebreid bestudeerd, dus dat was een pre. Mijn echtgenoot zou meegaan, een sabbatical van zijn werk maakte dit mogelijk. Doordat ik al heel ruim van tevoren wist dat ik naar Italië zou gaan, had hij zich ook al goed kunnen voorbereiden door een cursus Italiaans, eerst aan de Volksuniversiteit en daarna nog een jaar bij de culturele vereniging Dante. We begrepen dus al aardig wat van de taal, maar onze spreekvaardigheid was nog heel beperkt. Een nieuwe meevaller viel in onze schoot: de mogelijkheid van een zeer betaalbare drieweekse zomercursus in Bologna, vanuit de universiteit waar ik studeerde! Op het allerlaatste nippertje schreven we ons in, een jaar voor ons studieavontuur, in 2006. Een geweldige ervaring, die ons enthousiasme voor Italië danig aanwakkerde.
Uiteindelijk koos ik voor een stage aan de Universiteit van Pavia, 30 km ten zuiden van Milaan. Dus moesten we voor een half jaar een onderkomen zien te vinden, liefst in Pavia zelf. In de zomer van 2007 gingen we dat in een week even regelen, dachten we. Via internet hadden we een aantal beschikbare appartementen opgespeurd en afspraken gemaakt, dus dat leek in kannen en kruiken. Het moest wel gek lopen, wilde daar niet een geschikt onderkomen tussen zitten. De werkelijkheid was anders, zo ondervonden we toen we eenmaal in Pavia waren. Hoe en waarom het misging en op het laatst toch nog goed kwam, kun je lezen in mijn zojuist verschenen boek ‘Italiaanse Toestanden’, waarin een hele reeks aan smeuïge verhalen over onze emigratie staan.
Begin september 2007 gingen we dan echt voor een half jaar naar Italië, een periode waarin ons leven een definitieve wending zou nemen. Om eerlijk te zijn hadden we vóór ons vertrek al bijna een huis in Italië gekocht, want we waren ‘zomaar’, geheel vrijblijvend, eens op internet gaan speuren en waren blijven steken bij een heel geschikt huis, zo leek het. Dit spoor liep uiteindelijk echter dood en in Pavia begonnen we met een schone lei, maar al wel met weer iets concretere plannen … Terwijl ik mij op de studie stortte, hield mijn echtgenoot zich onledig met het verkennen van Pavia en omstreken. En wat bleek? Niet ver ten zuiden van Pavia lag een prachtig wijngebied, Toscane gelijk, maar toeristisch niet ontwikkeld. Als we hier toch eens een huis zouden kunnen vinden, fantaseerden we, op een heuvel met prachtig uitzicht, een lap grond en geschikt om voor een deel als vakantieappartement te verhuren … Maar het moest geen bouwval zijn, want klussen, daar zijn wij niet voor geschikt. En het moest betaald kunnen worden uit de overwaarde van ons eigen huis in Nederland. Over de aanstaande huizencrisis verkeerden we in zalige onwetendheid. We hadden dus aardig wat eisen, maar wat rondkijken kostte niets, dus pluisden we de makelaarskrantjes na.
De kans dat we iets zouden vinden dat aan onze eisen zou voldoen leek ons klein, dus had het zoekproces nog altijd iets vrijblijvends. Alsof je stiekem een verboden spelletje speelde, waar je een beetje giechelig van werd. Zo gingen een paar weken voorbij en zagen we wat hopeloze huizen voorbijtrekken. Maar de vrijblijvendheid eindigde totaal onverwacht, met een knal, toen we opeens in het huis stonden dat aan onze eisen, maar dan ook aan álle voldeed. Help, wat nu! We waren ingehaald door onze droom. Onze voorbereidingen betaalden zich nu uit, want we wisten uit boeken (Wonen en kopen in Italië) en rampverhalen over het kopen van een huis in Italie op internet precies waar we op moesten letten.
Een van de belangrijkste adviezen was om een geometra in te huren, een bouwkundig ingenieur. Dat is in Italië een soort manusje van alles dat niet alleen de bouwkundige staat van een huis kan beoordelen, maar ook allerlei formele papieren kan opdiepen en controleren, zoals uit het kadaster, de eigendomsakte, vergunningen e.d. Voor onze eerdere poging om een huis te kopen, hadden we al een geometra ingeschakeld (hij behoedde ons voor de aankoop van een huis waarvan de bouwvergunningen niet in orde waren) en met dezelfde gingen we ook nu aan de slag. We vonden onze bouwkundige via de website van de Italiaanse vereniging van geometra‘s, waar je om een aanbeveling kan vragen.
Als eerste zou onze geometra de staat van het huis beoordelen: stond het niet op instorten, was het fundament goed, wat moest er noodzakelijk aan gebeuren etc. Handige informatie ook voor bij het onderhandelen over de prijs van het huis! En passant kon onze bouwkundige gelijk checken of de verkopers de enige echte eigenaren waren, geen hypotheekschuld meer op het huis rustte, of de bouwvergunningen in orde waren enz enz. Want op die gebieden ging het nogal eens mis, lazen we. De verkoper bleek bijvoorbeeld niet de enige eigenaar en na de aanbetaling, de caparra, 10% van de koopsom!, doken er opeens mede-eigenaren op, broers of zussen, die niet akkoord gingen met de koop of die de prijs te laag vonden. Probeer dan die 10% maar eens terug te krijgen! Nee, de controles die een geometra voor je kan en moet doen, zijn goud waard.
Bij woningen op het platteland is het ook erg belangrijk om na te gaan of de buren geen gebruik willen maken van hun recht op koop van de landbouwgrond die eventueel bij het huis hoort. Als koper doe je er verstandig aan de rechthebbenden een verklaring te laten tekenen waarin ze afstand doen van hun recht. Wil je gaan bouwen op de grond, ga dan na af dit mag volgens het bestemmingsplan, want vaak mag maar een bepaald maximum % van de grond bebouwd worden. En kom je binnen een bepaalde afstand van de erfgrens dan is er weer toestemming van de buren nodig. De geometra zal nagaan of aan het bestaande pand ooit verbouwingen zijn verricht en of daar wel vergunningen zijn afgegeven. Illegale verbouwingen komen heel veel voor en als koper moet je eisen dat de verkoper dit in orde maakt, voor je besluit toe te happen, dat wil zeggen voor je enige aanbetaling doet! Anders loop je risico dat je later gedwongen wordt om een deel van je huis op eigen kosten af te breken!
De geometra is ook een nuttig tegenwicht tegenover de makelaar als de verkoper die heeft ingeschakeld. In Italië wordt deze geacht om beide partijen van dienst te zijn, een onmogelijke constructie, maar je bent als koper verplicht om met de makelaar van de verkoper in zee te gaan en hem provisie te betalen. Echt onafhankelijke deskundigheid kun je beter apart inhuren. Het formele koopproces loopt grotendeels via de makelaar: het opstellen van een proposta d`acquisto met daarin een eerste bod én het percentage provisie voor de makelaar. Laat deze proposta voor de zekerheid vooraf nalezen door de geometra op nadelige clausules! Deze vraagt meestal 3% van zowel koper als verkoper en hij zal beweren dat dit een wettelijk minimum is, maar wat hij ook beweert: er bestaat geen bij wet opgelegd minimum. De provisie is onderhandelbaar en het loont de moeite om er een procentje of meer af te krijgen. De proposta teken je uiteraard pas nadat alles aangaande het huis door de geometra is gecontroleerd en goed bevonden. Laat je nooit opjagen door de makelaar, die de proposta zo snel mogelijk getekend wil hebben omdat zijn provisie dan pas vastligt. De enige die belang hebben bij haast zijn de makelaar en de verkoper. Zelf heb je nooit belang bij overhaast handelen, ook niet omdat je bij tekening ook geacht wordt een, beperkte, aanbetaling op de koopsom te doen.
Als koper en verkoper het eens zijn over de prijs, dan wordt er een voorlopig koopcontract ofwel compromesso getekend en geeft de koper een cheque van 10% van de koopsom aan de verkoper, als caparra, aanbetaling. Wie dan nog van de koop afziet is deze 10% kwijt en ook nog eens een boete van dezelfde omvang. Van voorlopigheid is, net als in Nederland, dus in de praktijk eigenlijk geen sprake. Na tekening van de compromesso kun je feitelijk niet meer onder de koop uit.
Bij de notaris, die je als koper mag uitzoeken, vindt de feitelijke overdracht plaats. Ook houdt de notaris allerlei belastingen in en bepaalt daarvoor ook in welke categorie het huis valt. Dat is erg belangrijk in verband met de onroerend goed belasting. Is het een abitazione di lusso of een gewoon huis? Een eerste of tweede huis? Zorg dus dat het in een gunstige categorie valt: consulteer vooraf de geometra. Tegenwoordig neemt de notaris het restant koopbedrag in depot, tot voor kort ging dat megabedrag gewoon met een gegarandeerde cheque direct van koper naar verkoper. Zorg dat het geld op tijd bij de notaris beschikbaar is. Als buitenlander moet je verklaren dat je de Italiaanse taal machtig bent, neem anders iemand mee die kan tolken. Met het tekenen van de overdrachtsovereenkomst is de koop gesloten. Het duurt dan alleen nog een paar weken voor de akte ook echt geregistreerd is en je echt met het huis aan de slag kan.